20 Αυγ 2017



Γνωρίζοντας την μέλισσα.

Περί μέλισσας

«Αν οι μέλισσες εξαφανιζόντουσαν, η ανθρωπότητα δεν θα είχε περισσότερα από 4 χρόνια ζωής», Albert Einstein.


Μέλισσα,είναι το αρθρόποδο έντομο, της τάξης υμενόπτερα, οικογένειας Apidae του γένους Apis είδος mellifera.

Από εκεί προήλθε και η ονομασία Apis mellifera. Η μέλισσα θεωρείται από όλα γενικά τα έντομα το πιο σπουδαίο από οικονομικής άποψης για τον άνθρωπο.
Είναι από τα ελάχιστα είδη των εντόμων που ο άνθρωπος προσπάθησε να εκμεταλλευτεί, βλέποντας ότι θα είχε κάποιο οικονομικό όφελος. Η προσπάθεια αυτή του ανθρώπου να εξημερώσει τη μέλισσα δεν είναι νέα.
Υπάρχει μια σπηλαιογραφία στην Μπικόρπ της Ισπανίας, ηλικίας τουλάχιστον 15.000 χρόνων, όπου εικονίζεται ένας άνθρωπος που προσπαθεί να πάρει μέλι από μελίσσι.
Το είδος της μέλισσας της μελιτοφόρου όπως επίσημα λέγεται , φτάνει τα 9 με 19 χιλιοστά και υπάρχουν τρεις βασικές ομάδες, η κάθε μια από τις οποίες έχει και μερικές φυλές. Η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει τις μέλισσες της ανατολικής Ασίας με εκπρόσωπο τη μέλισσα την ινδική. Η δεύτερη ομάδα είναι η αφρικανική και η τρίτη ομάδα είναι η ευρωπαϊκή, που περιλαμβάνει πάνω από 10 φυλές. Οι πιο γνωστές διεθνώς είναι η Ιταλική (ligoustica) η Γιουγκοσλαβική (Carnica), ενώ στην Ελλάδα πιο διαδεδομένη ντόπια φυλή είναι η (Cecropia) η οποία πήρε το όνομά της από τον πρώτο βασιλιά της Αθήνας Κέκροπα.


Η καθεμιά από τις παραπάνω ομάδες έχει μερικά βασικά διακριτά χαρακτηριστικά. Τα τελευταία χρόνια άρχισε η συστηματική διασταύρωση των μελισσών για να δημιουργηθεί νέος τύπος που θα έχει μέσο μέγεθος, θα είναι ήσυχη και εργατική και θα πολλαπλασιάζεται σχετικά εύκολα την άνοιξη.
Η μέλισσα είναι υπεύθυνη για το μεγαλύτερο μέρος της επικονίασης των φυτών ( μια δυνατή κυψέλη μπορεί να επικονίαση 140.000.000 άνθη την ημέρα!!!!! ) και χωρίς αυτήν, το φυτικό βασίλειο δε θα μπορούσε να «ζευγαρώσει» και να μας δώσει τους καρπούς του.
Χωρίς την τροφή από το φυτικό βασίλειο, η διατροφική αλυσίδα απλά θα διαλυόταν
Η φύση δημιούργησε τη μέλισσα περίπου ταυτόχρονα με τα πρώτα άνθη. Το παλιότερο απολίθωμα που έχουμε βρει είναι 100.000.000 ετών και η μέλισσα της εποχής εκείνης είχε τα ίδια μορφολογικά χαρακτηριστικά με τη σημερινή, αλλά σε μέγεθος κουνουπιού ανάλογο βέβαια ήταν και το μέγεθος των λουλουδιών εκείνης της εποχής φυσικά.
Υπάρχει και απολίθωμα μέλισσας του γένους Electrapis της φυλής των Apini που ανακαλύφθηκε σε ήλεκτρο κατά τον ηωζωικό αιώνα, δηλαδή 40.000.000 ετών.
Το σώμα των μελισσών αποτελείται από το κεφάλι, το θώρακα και την κοιλιά. Στο κεφάλι των μελισσών υπάρχουν δυο σύνθετα μάτια στα πλάγια και τρία απλά στο πάνω μέρος. Από το τμήμα που βρίσκεται ανάμεσα στα μάτια, φυτρώνουν δυο κεραίες, πάνω στις οποίες βρίσκονται διάφορα αισθητήρια όργανα. Στο μπροστινό τμήμα του θώρακα φέρει δύο ζεύγη μεμβρανωδών φτερών. Η κοιλιά είναι χωρισμένη σε δακτυλίους, που ανάμεσά τους βρίσκονται οι κηρογόνοι αδένες. Ο τελευταίος απ' τους δακτυλίους έχει το κεντρί. Τα αρσενικά δεν διαθέτουν ούτε κηρογόνους αδένες,ούτε κεντρί.
Ας ρίξουμε μια ματιά σε αυτό το ιδιαίτερο έντομο. Το πρώτο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του είναι η κοινωνική του οργάνωση, που παρουσιάζει σαφή ιεράρχηση και ζουν σε μεγάλες οικογένειες, μέσα σε κυψέλες. Δημιουργεί μια «κοινωνία» που πολλοί χαρακτηρίζουν «υπερ-οργανισμό». Σε κάθε οικογένεια υπάρχει μια "βασίλισσα", που έχει σαν μοναδική αποστολή να εξασφαλίζει τον πολλαπλασιασμό της οικογένειας που συχνά φτάνουν τις100.000!!!!. Η βασίλισσα είναι εντυπωσιακά μεγαλύτερη από των υπόλοιπο πληθυσμό , ζει έως και 5 χρόνια (τεράστιο χρονικό διάστημα για έντομο, λόγο βασιλικού πολτού) και γεννάει καθημερινά περίπου 2500 αυγά, προκειμένου να διατηρεί τον πληθυσμό της κυψέλης, στα κανονικά του επίπεδα. Η οικογένεια έχει ακόμη μερικούς αρσενικούς, τους κηφήνες, που προορίζονται να γονιμοποιήσουν, μόνο μια φορά τη βασίλισσα και στη συνέχεια να πεθάνουν. Τέλος κάθε οικογένεια αποτελείται από μερικές χιλιάδες θηλυκές μέλισσες, που είναι στείρες λέγονται "εργάτριες" και αποτελούν το 95% του πληθυσμού του μελισσιού. Οι εργάτριες και οι βασίλισσες προέρχονται από γονιμοποιημένα αυγά. Αντίθετα, οι κηφήνες προέρχονται από αυγά μη γονιμοποιημένα. Έτσι, από το ίδιο αυγό είναι δυνατό να δημιουργηθεί βασίλισσα ή εργάτρια. Η διαφοροποίηση είναι αποτέλεσμα μιας ειδικής διατροφής που λαμβάνουν οι βασίλισσες από τη στιγμή που θα βγουν από το αυγό μέχρι που να μεταμορφωθούν σε τέλειο έντομο. Τρέφονται αποκλειστικά και μόνο από έναν πολτό, το λεγόμενο βασιλικό πολτό. Ο βασιλικός πολτός είναι στην πραγματικότητα αδενικό έκκριμα των εργατριών του οποίου η ακριβής σύνθεση, μέχρι σήμερα, δεν έχει προσδιοριστεί. Με το έκκριμα αυτό τρέφονται και εργάτριες, αλλά μόνο για ένα διάστημα που δεν ξεπερνά τις 48 ώρες. Στη συνέχεια τρέφονται με μείγμα μελιού, γύρης κλπ. Το μείγμα αυτό περιέχει κάποια ουσία που τελικά προκαλεί εκφυλισμό των γεννητικών οργάνων των εργατριών, τα οποία ατροφούν και δεν αναπτύσσονται γίνονται ατελή θηλυκά έντομα δηλαδή εργάτριες μέλισσες.. οι κηφήνες τρέφονται και αυτοί με μείγμα βασικά μελιού και γύρης.
Οι εργάτριες έχουν πολλές και σύνθετες αποστολές που αναλόγως της ηλικίας τους και των αναγκών της κυψέλης, μοιράζονται σε απόλυτη ομοφωνία.
Ταξιδεύουν καθημερινά 10 – 12 φορές έξω από την κυψέλη, προκειμένου να συλλέξουν γύρη και νέκταρ. Σε κάθε τους ταξίδι επισκέπτονται περίπου 300 άνθη και φέρουν τελικά πίσω στην κυψέλη περίπου 0,03 gr νέκταρ που παραδίδουν σε άλλες εργάτριες μέλισσες, οι οποίες έχουν σαν καθήκον να αφυγράνουν το νέκταρ και να το αποθηκεύσουν στα κελιά της κηρήθρας. Εύκολα μπορεί κανείς να υπολογίσει ότι για να φάμε μία κουταλιά μέλι χρειάζεται να δουλέψουν για όλη τους τη ζωή 12 - 14 μέλισσες, χωρίς να υπολογίσουμε αυτές που βοηθούν στην αφύγρανση.


Περιποιούνται και ταΐζουν (στο στόμα) τη βασίλισσα αλλά και το γόνο (τις αδερφές τους).
Διατηρούν την κυψέλη καθαρή, αποστειρωμένη με την πρόπολη και ρυθμίζουν τη θερμοκρασία και την υγρασία της με ειδικές κινήσεις των φτερών τους στην είσοδό της ώστε οι συνθήκες να είναι οι ιδανικές για να μεγαλώσουν τα μωρά τους και να αποθηκεύσουν τα τρόφιμά τους.
Αμύνονται μέχρις εσχάτων (πολλοί από εμάς το έχουμε κυριολεκτικά «νιώσει στο πετσί μας») όταν αισθανθούν ότι η κυψέλη κινδυνεύει. Αυτό είναι και άλλη μια απόδειξη της συλλογικότητας που χαρακτηρίζει τη μέλισσα αφού το «εγώ» της φαίνεται να μην υπάρχει και μάλλον αισθάνεται μέρος του υπερ-οργανισμού που λέγεται «μελίσσι».
Χτίζουν με το κερί που εκκρίνουν οι αδένες τους όλη την αποθήκη τους (την κηρήθρα), της οποίας το εξάγωνο σχήμα προκαλεί τους σύγχρονους αρχιτέκτονες, αφού έχει αποδειχθεί ότι έτσι χρειάζεται η μικρότερη κατανάλωση υλικού (κεριού) που όμως ταυτόχρονα δίνει τη μέγιστη χωρητικότητα της αποθήκης και τη μέγιστη σταθερότητα του οικοδομήματος!
Και φυσικά, επειδή δε γίνεται να συνεργάζεσαι με κάποιον χωρίς επικοινωνία, μιλάνε μεταξύ τους με τον «χορό των μελισσών». Ένα συνδυασμό από κινήσεις των φτερών και βηματισμούς σε ευθείες και ημικύκλια μέσα από τα οποία παραδείγματος χάριν η μέλισσα – ανιχνευτής εξηγεί στις υπόλοιπες που βρίσκεται η τροφή σε σχέση με την κυψέλη!
Τον χορό των μελισσών ανακάλυψε ο Καρλ φον φρις που το 1973 πήρε το βραβείο Νόμπελ.
Έτσι κατορθώνουν και συντονίζουν τις δραστηριότητές τους και πέρα από τη βοήθεια που παρέχουν στη φύση, μας δίνουν τα υπέροχα, θρεπτικά αλλά και θεραπευτικά προϊόντα τους. Είναι προφανές ότι 100.000.000 χρόνια εξέλιξης και ομαδικής εργασίας κάνουν θαύματα!
Στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότεροι από 60 σύλλογοι μελισσοκομίας. Οι σύλλογοι μελισσοκομίας ενώνονται μαζί και σχηματίζουν την Ομοσπονδία Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδας (ΟΜΣΕ).
Επίσης στην Ελλάδα υπάρχουν από το 2000 τα μελισσοκομικά κέντρα. Τη λειτουργία των 14 μελισσοκομικών κέντρων έχουν αναλάβει μελισσοκομικοί συνεταιρισμοί και είναι στελεχωμένα με επιστημονικό προσωπικό, το οποίο πέρα από την τεχνική βοήθεια που παρέχει, υλοποιεί το μοναδικό για τον Έλληνα μελισσοκόμο επιδοτούμενο πρόγραμμα των συνθηκών βελτίωσης της παραγωγής και εμπορίας των προϊόντων της μελισσοκομίας.

Η Ελλάδα διαθέτει ιδανικές συνθήκες για τη μελισσοκομία. Η ανάπτυξή της όμως στη χώρα δεν είναι τέτοια, όση επιτρέπουν οι κλιματολογικές συνθήκες της. Ως αποτέλεσμα η εγχώρια παραγωγή δεν καλύπτει τις ανάγκες της εγχώριας κατανάλωσης.
Στη Ελλάδα οι μεγαλύτερες ποσότητες μελιού προέρχονται από το πεύκο (55-60%), ενώ σημαντική είναι και η παραγωγή μελιού ελάτης (5-10%) και θυμαριού (15%).

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου