Κρόκος, Κρόκος ο ήμερος, ζαφορά, σαφράνι ( Crocus sativus )

Πολυετής βολβόριζος πόα.
Ο κρόκος γνωστός και με τις ονομασίες ζαφορά και σαφράνι είναι φυτό από το οποίο παράγεται ένα από τα πιο ακριβά μπαχαρικά που υπάρχουν στον κόσμο.

Το σαφράν προέρχεται από τον ύπερο του άνθους του φυτού κρόκος, η επιστημονική ονομασία του οποίου είναι Κρόκος ο ήμερος (Crocus sativus) L. το οποίο ανήκει στην οικογένεια των Ιριδoειδών (Iridaceae) .
Το φυτό του κρόκου, αποτελεί φυσική μετάλλαξη, που συνέβη πριν από πολλά χρόνια σε περιοχές της Περσίας και της λεκάνης της Μεσογείου.
Ανήκει στην κατηγορία των τριπλοειδών φυτών, πράγμα που σημαίνει ότι είναι στείρο και δεν μπορεί να αναπαραχθεί εγγενώς.

Δεν παράγει σπόρους. Ο μόνος τρόπος για την αναπαραγωγή του είναι μέσω της διάσπασης και σποράς των βολβών του.
Η διαδικασία αναπαραγωγής του είναι περίπου ίδια με αυτής του σκόρδου.
Ο ένας βολβός παράγει νέους βολβούς και αυτοί μπορούν να δώσουν νέα φυτά όταν φυτευτούν.
Η ιστορία του κρόκου ξεκινάει από την Ανατολή.
Αναφορές χρήσης του φυτού αυτού βρίσκονται στην Μικρά Ασία καθώς και στην Αρχαία Αίγυπτο όπου χρησιμοποιούνταν ως αρωματικό από την βασίλισσα Κλεοπάτρα και από άλλους Φαραώ ως αρωματική και σαγηνευτική ουσία.
Διαδεδομένη ήταν η χρήση του και σε ναούς και ιερά μέρη ως αρωματική ουσία. 

Η χρήση του κρόκου απαντάται στην Μινωική αλλά και στην Κλασική Ελλάδα όπου χρησιμοποιούνταν ως αρωματικό καθώς και ως χρωστική ουσία.

Τοιχογραφίες που παρουσιάζουν λουλούδια κρόκου μπορεί κανείς να βρει στις ανασκαφές των Μινωικών Ανακτόρων.
Επίσης χαρακτηριστική είναι η τοιχογραφία με τις κροκοσυλλέκτριες που εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών Στους αρχαίους Έλληνες ήταν γνωστές και οι φαρμακευτικές ιδιότητες του κρόκου καθώς το χρησιμοποιούσαν για να καταπολεμήσουν την αϋπνία και τα δυσάρεστα αποτελέσματα του μεθυσιού από το κρασί.
Επίσης χρησιμοποιούνταν ως άρωμα στα λουτρά αλλά και ως αφροδισιακό. 

Οι Άραβες χρησιμοποιούσαν τον κρόκο ως αναισθητικό και είναι αυτοί που το εισήγαγαν στην Ισπανία τον δέκατο αιώνα.

Αποτέλεσε βασικό συστατικό πάνω στο οποίο χτίστηκε η Ενετική αυτοκρατορία καθώς ήταν ένα από τα εμπορικά κέντρα.
Σήμερα χρησιμοποιείται σε όλο το κόσμο στην ζαχαροπλαστική, στην αρτοποιία καθώς και ως μέρος διαφόρων διασήμων πιάτων όπως για παράδειγμα η ισπανική παέγια.
Σε όλη την Ελλάδα βρίσκουμε 17 αυτοφυή είδη.
Το συναντάμε σε ημιορεινές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας και σε νησιά.
Συστηματικά καλλιεργείται, στο χωριό Κρόκος της Κοζάνης , καθώς και σε άλλα χωριά της Κοζάνης και των Γρεβενών.
Χρειάζεται ξηρό και θερμό καιρό το καλοκαίρι και κρύο το χειμώνα.
Η γη στην οποία θα καλλιεργηθεί θα πρέπει να είναι ξηρή, ασβεστώδης, επίπεδη και χωρίς δένδρα.
Το έδαφος πρέπει να είναι καλά στραγγιζόμενο ώστε να απομακρύνεται το νερό και να αποφεύγονται έτσι πιθανές προσβολές μυκήτων στους βολβούς που θα έχουν ως αποτέλεσμα το σάπισμα τους.
Τα αυτοφυή είδη ανθίζουν την Άνοιξη ή το φθινόπωρο.
Τα καλλιεργούμενα είδη ανθίζουν από Σεπτέμβριο μέχρι τέλους Νοεμβρίου.
Τα μελίσσια αν μεταφερθούν τον Σεπτέμβριο στον Κρόκο, μπορούν να παραμείνουν μέχρι και τον Δεκέμβριο ανανεώνοντας πληθυσμούς και μαζεύοντας μέλι για ξεχειμώνιασμα ( πρέπει τα μελίσσια να είναι αρκετά δυνατά λόγω καιρικών συνθηκών για να έχουμε μία καλή απόδοση )!!
Δίνει νέκταρ αρωματικό και γύρη.

Αγριόκροκος ( Crocus sp.- Crocus sieberi )

Βολβόριζα φυτά τα οποία ανθίζουν τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο με μόνο υπέργειο
τμήμα το ανθοφόρο στέλεχος. 

Όμορφα λουλουδάκια κίτρινου ή μωβ  χρώματος που προσελκύουν τις μέλισσες οι οποίες παίρνουν γύρη και νέκταρ.

Τα μελίσσια  εκτρέφουν γόνο σε μια εποχή κρίσιμη για την ανανέωση του πληθυσμού. Σε εκτάσεις που δεν οργώνονται και δεν χρησιμοποιούνται ζιζανιοκτόνα, ο αγριόκροκος είναι συνηθισμένο είδος της Ελληνικής μελισσοκομικής χλωρίδας.

Αγριόκροκος  ( Crocus sieberi ) Ενδημικός των βουνών της Κρήτης. Του δόθηκε το όνομα του Αυστριακού γιατρού και φυσιοδίφη Ζήμπερ (F.W. Sieber). Ένας κρόκος με λευκό περιάνθιο και μοβ πινελιές ανθίζει από Ιανουάριο και σε υψόμετρα έως και 1500μ. κρατάει μέχρι τον Ιούνιο.