Πόσα φυτοφάρμακα έχει το Ελληνικό μέλι;

Πόσα φυτοφάρμακα έχει το Ελληνικό μέλι; Επιστημονική μελέτη του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου

ΝΕΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
20 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ, 2023

Πόσα φυτοφάρμακα έχει το Ελληνικό μέλι; 

Επιστημονική μελέτη του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου.
Τι έδειξε μελέτη Ελλήνων επιστημόνων για την παρουσία φυτοφαρμάκων σε δείγματα ελληνικού μελιού και για το πόσο επικίνδυνα είναι για την υγεία των καταναλωτών.

Η Ευρωπαϊκή ένωση είναι αυτάρκης μόνο κατά 60% σε παραγωγή μελιού και ως εκ τούτου είναι εμφανής η ανάγκη να αυξηθεί η παραγωγή μελιού και συναφών μελισσοκομικών προϊόντων. 

Μια τέτοια αύξηση θα πρέπει όμως να συνοδεύεται και από ποιοτική διαχείριση της μελισσοκομικής δραστηριότητας. 

Μια σημαντική κατηγορία ρύπων είναι τα φυτοφάρμακα, δεδομένου ότι τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα (ΦΠΠ) είναι απαραίτητα και εφαρμόζονται ευρέως για την προστασία των καλλιεργούμενων καλλιεργειών.

Προφανώς, τα φυτοφάρμακα σχετίζονται στενά με τις μέλισσες και τα μελισσοκομικά προϊόντα, καθώς τα φυτά και τα λουλούδια, ως οι κύριοι πόροι γύρης και νέκταρ, μπορούν να περιέχουν τέτοιες ουσίες. 

Η έκθεση των μελισσών σε ρύπους όχι μόνο επηρεάζει την ποιότητα του μελιού και άλλων μελισσοκομικών προϊόντων αλλά μπορεί επίσης να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία τους. 

Τα παραπάνω επιβεβαιώθηκαν και πρόσφατα τόσο από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο όσο και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 

Υπενθυμίζεται πως πριν από λίγες ημέρες το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ακύρωσε τις προσωρινές εξαιρέσεις που χορηγούν τα κράτη μέλη της ΕΕ σε εταιρείες για να χρησιμοποιούν τα τοξικά, για τις μέλισσες, νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα, τα οποία συμβάλλουν στην παρακμή των πληθυσμών των μελισσών. 

Λίγες ημέρες αργότερα ανακοινώθηκαν από την ΕΕ οι νέοι κανόνες για την μείωση των ανώτατων όριων καταλοίπων (ΑΟΚ), δύο φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα, του clothianidin και thiamethoxam, που ανήκουν στην ομάδα των νεονικοτινοειδών φυτοφαρμάκων, είναι εξαιρετικά επικίνδυνες για τις μέλισσες και συμβάλλουν στην παγκόσμια μείωση των επικονιαστών.
Πόσα φυτοφάρμακα έχει όμως το ελληνικό μέλι; Και πόσο επικίνδυνο είναι για την υγεία των καταναλωτών;

Αυτό προσπάθησε να διερευνήσει μελέτη του Εργαστηρίου Τοξικολογίας Φυτοφαρμάκων, του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου*. 

Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Foods του Mdpi στο Ειδικό Τεύχος Αξιολόγηση Ποιότητας Προϊόντων Μελισσών.

Η εργασία του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου έχει στόχο, να παράσχει μια επισκόπηση της εμφάνισης φυτοφαρμάκων και μεταβολιτών σε δείγματα μελιού, γύρης και μελισσόψωμου** κατά την περίοδο 2015–2020 στην Ελλάδα και να προσθέσει περαιτέρω δεδομένα για τη συμβολή των υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων στη συνολική χημική επιβάρυνση που σχετίζεται με την κατανάλωση τροφίμων.

Δείγματα μελιού, (109) γύρης και μελισσόψωμου της παρούσας μελέτης συλλέχθηκαν από διαφορετικές περιοχές στην Ελλάδα κατά την περίοδο 2015-2020. 

Μεμονωμένοι μελισσοκόμοι και δημόσιες αρχές προχώρησαν σε δειγματοληψία και τα δείγματα στάλθηκαν στο εργαστήριο για να διερευνηθεί η εμφάνιση υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων και μεταβολιτών. 

Σε ορισμένες περιπτώσεις, το μελισσόψωμο απομονώθηκε προσεκτικά από το κερί μέλισσας. Λόγω του περιορισμένου αριθμού δειγμάτων μελισσόψωμου, το τελευταίο θεωρήθηκε το ίδιο πλέγμα με τη γύρη (συνολικά συλλέχθηκαν 63 δείγματα μελιού και 46 γύρης και μελισσόψωμου). 

Το μέλι (πολυανθικό μέλι) που χρησιμοποιήθηκε ως δείγμα ελέγχου ελήφθη από μελίσσια βιολογικής μελισσοκομικής προέλευσης. 

Ομοίως, για τη γύρη, ένα δείγμα που είχε προηγουμένως ελεγχθεί και χωρίς υπολείμματα φυτοφαρμάκων επιλέχθηκε για σύγκριση.

Τα αναλυτικά αποτελέσματα έδειξαν θετικό το 26% των δειγμάτων σε ένα τουλάχιστον, φυτοφάρμακο. Στα δείγματα, ανιχνεύθηκαν συνολικά 19 δραστικές ουσίες, ενώ ο πιο κοινός συνδυασμός περιλάμβανε το coumaphos (οργανοφωσφορικό εντομοκτόνο και ακαρεοκτόνο εγκεκριμένο ως κτηνιατρικό φαρμακευτικό προϊόν), το imidacloprid και το DMF (μεταβολίτης της ακαρεοκτόνου εγκεκριμένης δραστικής ουσίας amitraz μόνο για κτηνιατρική χρήση).

Οι συγκεντρώσεις των φυτοφαρμάκων κυμαίνονταν από 1,3 ng/g έως 785 ng/g μελιού. Για επτά δραστικές ουσίες στο μέλι και τη γύρη, παρατηρήθηκαν υπερβάσεις ανώτατων ορίων υπολειμμάτων (MRL). 

 Στη γύρη και το μελισσόψωμο, εντοπίστηκε μεγαλύτερος αριθμός δραστικών ουσιών (32), (διπλάσιος αριθμός ανιχνεύσεων) συνοδευόμενος από υψηλότερο αριθμό προσδιορισμών και προχωρημένο ποσοστό θετικών δειγμάτων (65%)!

Σε όλες τις περιπτώσεις κατά τις οποίες εξαιρετικά υψηλές συγκεντρώσεις φυτοφαρμάκων συσχετίστηκαν με δείγματα μελιού που προέρχονταν από κηρήθρες, παρατηρήθηκαν περιστατικά θανάτου μελισσών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ανιχνεύτηκαν και απαγορευμένες δραστικές ουσίες μεταξύ των οποίων: δύο οργανοφωσφορικά, το cadusafos και το ethoprofos, η δραστική ουσία τριαζολοβενζοθειαζόλη τρικυκλαζόλη και το πυρεθροειδές cyfluthrin.

Όσον αφορά την εκτίμηση κινδύνου για την υγεία των καταναλωτών από την πρόσληψη δραστικών ουσιών, η μόνη δραστική ουσία για την οποία η αξιολόγηση κινδύνου για την υγεία έδειξε (σε δύο δείγματα) ανησυχητικά επίπεδα ήταν το coumaphos. 

Όμως η ανάλυση ενός δείγματος «χειρότερης περίπτωσης» με coumaphos έδειξε ότι η συνολική ποσότητα της δραστικής ουσίας δεν ενέχει κίνδυνο για τον άνθρωπο μετά την κατανάλωση του συγκεκριμένου μελιού.

Συμπερασματικά, αν και τα παραπάνω ευρήματα επαληθεύουν την εμφάνιση πολυάριθμων υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων και μεταβολιτών τόσο στο μέλι όσο και στη γύρη, η εκτίμηση του κινδύνου για τον άνθρωπο στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν εγείρει καμία ανησυχία, και το ίδιο ισχύει και για την αξιολόγηση του κινδύνου των μελισσών.

Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ΜΦΙ)*

Το ΜΦΙ είναι το πρώτο ιδρυθέν ερευνητικό Ινστιτούτο της χώρας (1929) με ευρεία επιστημονική βάση σε θέματα φυτό ϋγείας, φυτοπροστασίας, εκτίμησης επικινδυνότητας και ασφαλούς χρήσης γεωργικών φαρμάκων για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, ασφάλειας των γεωργικών προϊόντων και των τροφίμων. 

To ΜΦΙ με τη συσσωρευμένη και την εξειδικευμένη γνώση του παρέχει υπηρεσίες που το καθιστούν θεματοφύλακα της ποιότητας, της ασφάλειας και της αειφορικής ανάπτυξης στη γεωργία με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον και στον άνθρωπο, υποστηρίζοντας την ελληνική κοινωνία και την οικονομία. Το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ΜΦΙ), Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), του εθνικού ευεργέτη Εμμανουήλ Μπενάκη, εποπτεύεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥπΑΑΤ).

Τι είναι το μελισσόψωμο**Το ψωμί μελισσών είναι ένα μείγμα γύρης και νέκταρ ή μελιού. Αυτή η ουσία είναι η κύρια πηγή τροφής για τις μελισσοκόμες και τις προνύμφες. 

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι οι μέλισσες προσθέτουν επιπλέον εκκρίσεις και μικροοργανισμούς (όπως βακτήρια και μούχλα) στο “ψωμί της μέλισσας”. 

Αυτές οι προσθήκες βοηθούν στη διάσπαση μέρους της γύρης και στην απελευθέρωση αμινοξέων και άλλων θρεπτικών συστατικών από τη γύρη. 

Το «μελισσόψωμο» δεν κυκλοφορεί στην αγορά γιατί είναι σχεδόν αδύνατο να εξαχθεί από την κηρήθρα χωρίς αυτή, να καταστραφεί. 

Το μελισσόψωμο υπόκειται σε ένα είδος ζύμωσης που μοιάζει με πρακτικές παρασκευής τροφίμων από ανθρώπους και περιέχει πολλά γνωστά προβιοτικά.