Η ΟΡΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ

Οι μέλισσες έχουν  δύο (2) τύπους ματιών, τα απλά (ocelli) που είναι 3  και τα σύνθετα που είναι 2. Πέντε (5) στο σύνολο.

Στην κορυφή του κεφαλιού τους υπάρχουν τρία μικρά, ενός φακού μάτια που ονομάζονται απλά (ocelli). Οι μέλισσες τα χρησιμοποιούν για να δουν χρώματα λουλουδιών με υπεριώδες φως, ελέγχουν και αναλύουν την ένταση του φωτός, πλοηγούνται και διατηρούν προσανατολισμό.

Επιπλέον έχουν δύο πολύ μεγαλύτερα σύνθετα μάτια με χιλιάδες μικροσκοπικούς φακούς. Κάθε φακός αποτελείται από έναν κώνο με οκτώ κελιά που ονομάζονται φωτοϋποδοχείς. Σε κάθε κώνο, υπάρχουν δύο υποδοχείς για καθένα από τα χρώματα μπλε, κιτρινοπράσινο και υπεριώδες. Οι πληροφορίες από όλες τις πτυχές συγκεντρώνονται από τον εγκέφαλο της μέλισσας και δημιουργούν μια εικόνα μωσαϊκού από το περιβάλλον της.

Οι εργαζόμενες μέλισσες έχουν 6.900 φακούς σε κάθε σύνθετο μάτι, και οι κηφήνες έχουν 8.600 φακούς.

Το οπτικό πεδίο των μελισσών είναι πάνω από 300 μοίρες.

Οι μέλισσες δεν είναι τα μόνα έντομα με έως και 5 μάτια. Οι σφήκες, οι ακρίδες και οι λιβελούλες έχουν επίσης 5 μάτια.

Οι μέλισσες αντιλαμβάνονται το χρώμα τρεις έως πέντε φορές πιο γρήγορα από τους ανθρώπους.

Οι μέλισσες επεξεργάζονται εικόνες 15 φορές πιο γρήγορα από ότι οι άνθρωποι.

Η ευαισθησία της όρασης των μελισσών στην προσπάθεια ανίχνευσης τροφής εξαρτάται και από την ταχύτητα των αντικειμένων ή την ταχύτητα πτήσης. Οι μέλισσες που πετούν σε εξωτερικούς χώρους σε φυσικό περιβάλλον ταξιδεύουν με μέση ταχύτητα 7,1 m/s , σε ύψος ∼2 m πάνω από το έδαφος. Υπό αυτές τις συνθήκες η όρασή τους είναι πλέον αποτελεσματική. Γι' αυτό και οι μελισσοκόμοι αποφεύγουν να κάνουν απότομες και γρήγορες κινήσεις γιατί σε αυτή την περίπτωση διεγείρεται πιο εύκολα η οπτική αντίληψη των μελισσών.

Τα μάτια των μελισσών έχουν τρίχες! Η μέλισσα μπορεί να μεταφέρει έως και το 30% του σωματικού βάρους της σε γύρη λόγω της πολύ έξυπνης χρήσης των τριχών που καλύπτουν ολόκληρο το σώμα συμπεριλαμβανομένων των ματιών!

Οι μέλισσες μπορούν να αναγνωρίσουν τα περισσότερα χρώματα που αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι, αλλά δεν διακρίνουν το κόκκινο πολύ καλά.

Τα μάτια των μελισσών είναι πιο προσαρμοσμένα στο να βλέπουν πράσινο, μπλε και υπεριώδες φως.

Παρόλο που οι άνθρωποι μπορούν να δουν περισσότερα χρώματα, οι μέλισσες έχουν ένα πολύ ευρύτερο φάσμα όρασης χρώματος. Η ικανότητά τους να βλέπουν το υπεριώδες φως τους δίνει ένα πλεονέκτημα όταν αναζητούν νέκταρ.

Εάν στερηθούν το υπεριώδες φως, οι μέλισσες χάνουν το ενδιαφέρον τους για τροφή και θα παραμείνουν στην κυψέλη μέχρι να εξαναγκαστούν από την πείνα και τις σοβαρές ελλείψεις τροφίμων.

Μια μέλισσα μπορεί επίσης να ανιχνεύσει πολωμένο φως. Το πολωμένο φως κινείται προς μία κατεύθυνση. Προκαλείται όταν τα μόρια του αέρα από την ατμόσφαιρα διασκορπίζουν τα φωτόνια για να δημιουργήσουν έναν «σούπερ αυτοκινητόδρομο» φωτός. Τα εκπληκτικά μάτια μιας μέλισσας μπορούν να σαρώσουν και να εντοπίσουν τα μοτίβα πόλωσης στον ουρανό. Είναι μια έκδοση GPS για μέλισσες. Είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν αυτό το πολωμένο φως ως σύστημα πλοήγησης. Οι μέλισσες μπορούν να χρησιμοποιήσουν πολωμένο φως για να εντοπίσουν την κατεύθυνση ακόμα και όταν ο ήλιος δεν λάμπει. Στη συνέχεια κοινοποιούν αυτές τις κατευθύνσεις στην αποικία. Οι μέλισσες βάσει αυτού του οδικού χάρτη μπορούν να επιστρέψουν στο σπίτι τους ελέγχοντας το μοτίβο του πολωμένου φωτός στον ουρανό.

Λόγω της εξαιρετικής ικανότητας της μέλισσας να βλέπει και να πλοηγείται στον κόσμο της, οι ερευνητές έχουν κάνει πολλές προσπάθειες να δημιουργήσουν μοντέλα που μιμούνται την όραση μιας μέλισσας. Ήδη δε πολλά ερευνητικά κέντρα, βιομιμητικά, με βάση αναφοράς την όραση της μέλισσας, επιστήμονες έχουν εφεύρει υλικά και τρόπους εφαρμογής σε συστήματα σύλληψης και αποτύπωσης εικόνων καταπληκτικής ανάλυσης και χρώματος.

Επίσης, οι κάμερες, τα ρομποτικά συστήματα και τα αεροσκάφη θα μπορούσαν ακόμη και να χρησιμοποιήσουν επιπλέον αισθητήρες τύπου ocelli για να ανιχνεύουν, να σταθμίζουν και να αξιοποιούν τις συνθήκες φωτισμού περιβάλλοντος, χωρίς ιδιαίτερα μεγάλη ισχύ επεξεργασίας.

Πηγές:

Barras, Colin. "The artificial bee eye could improve robotic vision." New Scientist 207. 2773 (2010)

Dyer, Adrian G. and Jair E. Garcia. "Color difference and memory recall in free-flying bees: Forget the tough problem." (2014)

Kleist, T. "Bee Navigation: The Eyes Have It." Science News 130.14 (1986)

Papiorek, S., et al. "Bees, Birds and Yellow Flowers: Dependent on Adhesive Evolution of UV Patterns". Plant Biology 18.1 (2016)

Pence, Elizabeth. "Dance of the deceived bees". Science Now (2001)

Srinivasan, Mandyam V. "Distance to insects". Current Instructions in Psychological Science (Wiley-Blackwell) 1.1 (1992)

Werner, Annette, Wolfgang Sturzi and Johannes Zanker. "Object recognition in flight: How do bees distinguish between three-dimensional shapes?" Plus ONE 11.2 (2016)

Williams, Carolina. "Ability to feel and feel. (Cover theme). New Scientist 211.2826 (2011)

https://www.pnas.org/content/early/2017/06/26/1703454114.full

https://jeb.biologists.org/content/208/20/3895

Επιμέλεια σύνταξης: Γρηγόρης Παπατάτσης Εκπαιδευτικός, Μελισσοκόμος.