Φερομόνες ονομάζονται οι χημικές ουσίες που απελευθερώνονται από ειδικούς εξωκρινείς αδένες ενός ζώου, προκειμένου να προκαλέσουν μια συγκεκριμένη αντίδραση, ή να μεταφέρουν κάποιο μήνυμα σε ένα άλλο άτομο, συνήθως, του ίδιου είδους.
Η επικοινωνία και η οργάνωση των μελισσών γίνεται, μέσω μηχανικών, ηχητικών, κινητικών, οπτικών, αλλά σε μεγάλο βαθμό μέσω χημικών ερεθισμάτων, μέσω δηλαδή έκκρισης και ανταπόκρισης σε φερομόνες.
Φερομόνες παράγονται από την βασίλισσα, τις εργάτριες, τους κηφήνες και τον γόνο μελισσών.
Οι φερομόνες αυτές απελευθερώνονται από αδένες που εντοπίζονται σε διάφορα σημεία στο σώμα της μέλισσας, όπως το κεφάλι (γναθικοί αδένες), μέσω τεργιτών στο σώμα τους, μέσω του αναπαραγωγικού συστήματος ή του συστήματος κέντρισης, ή μέσω τμημάτων των ποδιών τους.
Οι φερομόνες μπορεί να είναι απλές ή σύνθετες χημικές ενώσεις με ένα ή περισσότερα συστατικά και να έχουν αυτόνομη ή συνεργική δράση, να συνδυάζονται δηλαδή με άλλες φερομόνες.
Η διασπορά των φερομονών της βασίλισσας σε ολόκληρο το μελίσσι γίνεται:
Με την τροφάλλαξη μεταξύ των μελισσών.
Με την διεπαφή.
Με την κυκλοφορία του αέρα στην κυψέλη.
Μέσω των κηρηθρών (έμμεσα, π.χ. με την εναπόθεση στο κερί της φερομόνης ίχνους).
Η δράση των φερομονών της βασίλισσας αναφέρεται κυρίως σε:
Φυσιολογικής δράσης (σιαγονικοί αδένες: 9-κετοδεκενοϊκό οξύ & 9-υδροξυδεκενοϊκό οξύ):
Αναστολή κατασκευής βασιλικών κελιών.
Αναστολή ανάπτυξης των ωοθηκών των εργατριών.
Άμεσης δράσης (φερομόνες κοιλιακών τεργιτών και αδενών Arnhart):
Προσέλκυση κηφήνων.
Προσέλκυση εργατριών.
Προτροπή εργατριών για συλλογή τροφής.
Σήμανση των αυγών (φερομόνη αδένα Dufour). Η έκκριση του αδένα Dufour συσχετίζεται με την αναπαραγωγική κυριαρχία και τη γονιμότητα, μέσω και της
αναστολής της ανάπτυξης των ωοθηκών των εργατριών.
Σήματα αναγνώρισης της βασίλισσας κ.ά.
Η δράση των φερομονών των εργατριών αναφέρεται κυρίως σε:
Συναγερμό και προτροπή για άμυνα-επίθεση με παράλληλη σήμανση του εχθρού (φερομόνη σιαγονικών αδενων 2-επτανόνη & εκκρίσεις αδένα Koschevnikov).
Προσανατολισμό και σήμανση της κυψέλης ή της νέας φωλιάς (φερομόνη αδένα Nasonov & φερομόνη ίχνους, Arnhart).
Διέγερση και προτροπή-στρατολόγηση συλλεκτριών προς λήψη τροφής.
Σήμανση πηγών τροφής.
Επιβράδυνση της ωρίμανσης εργατριών (φερομόνη ελαϊκού αιθύλιου, Forager).
Η δράση των φερομονών των κηφήνων αναφέρεται κυρίως σε:
Σήμανση περιοχών ζευγαρώματος, ώστε να αναγνωρίζονται και να εντοπίζονται από αγονιμοποίητης βασίλισσες, καθώς και άλλους κηφήνες.
Η δράση των φερομονών γόνου αναφέρεται κυρίως σε:
Διέγερση της τάσης ανατροφής και συλλογής τροφής από τις εργάτριες μέλισσες.
Αναστολή της ανάπτυξης των ωοθηκών των εργατριών.
Προσέλκυση μελισσών για διατήρηση ιδανικής θερμοκρασίας γόνου.
Ο μαγικός κόσμος των μελισσών και η ικανότητά τους να επικοινωνούν αποτελεσματικά και με τόσους πολλούς και περίπλοκους χημικούς τρόπους, όχι άδικα θα τις χαρακτήριζε ως κορυφαίους αλχημιστές!
Αλχημιστές που, εδώ και εκατομμύρια χρόνια, έχουν ήδη ανακαλύψει την φιλοσοφική λίθο της δημιουργίας και της αειφορίας
Επιμέλεια σύνταξης: Γρηγόρης Παπατάτσης Εκπαιδευτικός, Μελισσοκόμος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου